Chơi Lan kiểu người “lười”

Chơi Lan kiểu lười là thế nào? Bạn có biết rằng Lan – đặc biệt Phong Lan nhiệt đới – là loài thực vật siêu “lười” không?

Lan “lười” như thế nào?

Phong Lan dường như đứng ngoài những cạnh tranh khốc liệt của muôn loài. Nó nằm vắt vẻo trên chạc cây cao, đung đưa mấy chiếc rễ trong gió, sống một cuộc đời thanh thản và có phần “lười” bằng cách hấp thụ ánh sáng tán xạ lọt qua kẽ lá, nước mưa và dinh dưỡng từ lá mục. Phong Lan là loài “biểu sinh” (epiphyte) chứ không phải “kí sinh” (parasite), chúng chẳng đòi hỏi gì từ “cây mẹ” ngoài một chỗ đặt mông ấm cúng.

Bí kíp là: Phong Lan đã có những “thỏa thuận” ngầm với những loài khác. Lan không tự thụ phấn(*). Với giải phẫu hoa hoàn hảo, đôi khi mỗi loài Lan chỉ cần bắt tay với 1 loài côn trùng duy nhất thụ phấn cho chúng và giữ mối giao hảo ấy qua hàng nghìn năm… Các loài nấm đã bao bọc và nuôi nấng hạt Lan từ khi mới thoát ra khỏi bọc cho tới khi chúng nảy mầm. Khi cây lớn, nấm cộng sinh lại sống thành từng đám trong rễ, giúp Lan hấp thụ dinh dưỡng từ các vật chất phân hủy. Nhờ vậy mà chẳng cần có đất Phong Lan vẫn sống khỏe qua các thời kỳ khó khăn. Khi nào bí quá, chúng tiêu hóa luôn cả nấm. 

Nghệ thuật dẫn dụ của Phong Lan đến là tinh tế, nhưng tỉ lệ thụ phấn lại vô cùng thấp. Các nhà khoa học đã quan sát 1000 cây Lan dại trong vòng 15 năm và nhận thấy, chỉ có 23 cây trong số đó được thụ phấn. Điều đó hẳn là một thảm họa và tụi Lan hẳn đã tuyệt chủng từ rất lâu, trừ khi chúng đã có kế sách khác. Trong khi những cây hoa bình thường chứa khoảng từ 1 – 20 hạt trong 1 quả, thì quả của Lan chứa tới hàng triệu hạt chỉ bé như hạt bụi – một quả siêu đại bác. Phong Lan “lười” đúng kiểu được ăn cả ngã về không.

(*) Tham khảo bài viết về Thú cuồng Lan Orchidelirium để biết các cách thức dụ dỗ thụ phấn siêu đẳng của loài cây này.

Người “lười” chăm Phong Lan thế nào?

Về cơ bản, việc “chăm sóc” Phong Lan là thừa. Lan đã tự tính hết cả.

Học tập Lan, NOTH đúc kết được tips chơi Lan “lười”. Xin lưu ý là “lười” kiểu của Lan, chứ không phải lười theo nghĩa bỏ bê, dù rằng đôi khi thật sự cần phải mặc kệ nó thật. Trong trường hợp này, tạm gác lại những siêu thị Lan hoành tráng, những chậu Lan trị giá hàng trăm triệu và cả những loài Lan quý được đạt giải này nọ mà quay trở về với vườn Lan của các cụ – các cao thủ chơi Lan cứ như không.

Đầu tiên, cụ dùng chậu đất nung thật nhiều lỗ thoáng để cho cây tha hồ hít khí trời. Đã là “phong” Lan, là chúng khác với “địa” Lan – những loài Lan mọc trên đất hoặc đá. Chúng chỉ cần một điểm tựa để gá tạm thân mình, do đó bộ rễ cần được “lộ thiên” nhiều nhất có thể. Nếu trồng Lan vào đất thịt hoặc các loại giá thể bình thường dành cho cây cảnh, bộ rễ của Lan sẽ không chịu nổi và chẳng mấy chốc thì thối. Như vậy là, cụ cần tạo nền tảng tốt từ giá thể tới chậu trồng. Điều quan trọng không phải giá thể đắt tiền xịn xò thế nào, mà là cần hiểu điều Lan cần. Như vậy đôi khi chỉ cần vài cục xơ dừa, vài cục than củi (than hoạt tính), ít rêu và vài ba viên phân trùn là vừa đủ dinh dưỡng, đủ thoáng, đủ sạch lại có thể giữ ẩm cho rễ.

• 

• 

Lan cũng ưa nơi mát mẻ như con người vậy. Chúng không đòi hỏi quá nhiều sự quan tâm, chỉ cần giá thể khô hẳn thì tưới, thỉnh thoảng ra tưới thì cao hứng hát vài câu. Mỗi đợt cây ra hoa cụ lại mời bác hàng xóm qua gật gù, nước chè kẹo lạc chuyện dăm ba câu thế là vui. Bản chất là cụ mô phỏng nơi Lan sống trong rừng: ẩm, mát, không có nắng trực tiếp… tức là không đi ngược lại với tự nhiên.

• 

Không phải ngẫu nhiên mà Lan Hồ Điệp (𝐏𝐡𝐚𝐥𝐚𝐞𝐧𝐨𝐩𝐬𝐢𝐬) lại được bán vào Tết tràn ngập như vậy. Chúng là loài dễ chiều nhất trong tất thảy. Hồ Điệp giữ được hoa tự nhiên rất bền, một nhành hoa có thể giữ tươi tới 3 tháng kể từ khi bông hoa đầu tiên bung nở. Những chiếc rễ béo múp có khả năng tự quang hợp, những lá dày dặn và mọng nước… nên dù bạn chẳng may có quên tưới vài lần cây vẫn sống nhăn. Ai nói tụi Hồ Điệp này đỏng đảnh dễ chết, hẳn là chưa hiểu chúng đủ, hoặc đã vô tình tạo áp lực cho cây bằng cách nào đó mà thôi. Bắt đầu sự nghiệp Lan với Hồ Điệp, mấy anh em team NOTH đã đạt được kết quả bất ngờ dù gần như là “mặc kệ” cây.

• 

• 

• 

Năm nay, hãy chơi Lan kiểu người “lười”

Chọn Hồ điệp làm sản phẩm đinh mùa Tết hết năm này qua năm khác, NOTH muốn đem tới một chậu Hồ Điệp chân phương, mộc mạc, nhưng tinh tế và mang trong mình một câu chuyện, một cuộc đời riêng… chứ không “vô hồn” như những bình Lan cắm chung kiểu cách, nhưng hết Tết là cũng hết đời. Điều quan trọng nhất trong dự án Phal mỗi khi năm hết Tết đến, đó là Lan không hề khó chăm như lời đồn, và bất cứ ai trong chúng ta cũng hoàn toàn có thể là người mát tay. Bí quyết là hãy đối xử với cây hoa này như một cái cây thực thụ. Muốn nuôi hoa, hãy học cách nuôi cây.

Với những bạn thích Lan nhưng không dám nuôi, hãy thử đến với NOTH. Về cơ bản NOTH đã chăm hết phần của khách, bạn chỉ việc mang về mà tưới thôi. Anh em NOTH luôn cố gắng để được “lười” và khuyến khích mọi người “lười” hơn.

Tham khảo
1. https://www.differencebetween.com/difference-between-epiphytes-and-vs-parasites
2. https://northamericanorchidcenter.org/orchid-science/
___
©2020 NOTH Garden – CC BY-NC-ND 4.0
Bạn được phép sao chép và phân phối nội dung này với điều kiện tuân thủ theo các Điều khoản về Ghi công-Phi Thương mại-Không phái sinh. Nội dung vi phạm có thể bị gỡ bỏ thông qua Đạo luật bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật số (DMCA) mà không cần báo trước. Xem chi tiết tại trang Điều khoản Sử dụng của chúng tôi.