Hương thảo để nhớ – Rosemary for Rememberance

Giải mã cơn sốt Hương thảo qua tầm quan trọng của nó với Ký ức – sự Nhớ và câu chuyện ẩm thực. Lí do tại sao bạn nên đưa Hương thảo vào danh sách những thức được tiêu thụ thường xuyên.

1. Ăn bít-tết nhớ Hương thảo

Hương thảo khiến luôn nằm trong top những loài cây thảo mộc được săn lùng, và sức hút của nó gần như áp đảo các loại cây mang tinh dầu khác. Vì sao vậy?

Là một đất nước nằm ở xứ nóng, thế giới rau gia vị của Việt Nam vốn rất phong phú, và người Việt cũng rất biết “ăn chơi”. Đối với rau gia vị ta gọi nó là “rau thơm” vì ta ăn hương chứ không chỉ ăn vị, ta ăn cái mùi “thơm” xa xỉ. Làm bát bún bò mà còn rau thơm thì ta cũng chịu khó ngồi trụng nốt đám Húng quế, Hoa chuối, Giá đỗ… cái bụng chẳng đầy hơn mà xem như còn nhẹ lâng lâng người. Nhưng Hương thảo, cùng với hàng loạt gia vị du nhập có thể được trữ khô khác như Xạ hương, Xô thơm, Nguyệt quế, Nhục đậu khấu… thì ta phải đưa vào chế biến chứ không thể dửng dưng ngồi gặm như gặm cỏ. Chính vì tính chất gần như “vô hình” đó, ta có được khoảnh khắc Eureka! khi phát hiện ra thứ nâng tầm cho món bít-tết ngoài hàng kia chính là những mảnh Hương thảo bé xíu. Thử nghĩ mà xem, chỉ cần một lọ Hương thảo khô nằm khiêm tốn trên kệ bếp là có thể đưa cả thế giới ẩm thực Pháp và Ý vào tay bạn. “Ăn chơi” hơn thì bạn tự sắm cho mình một chiếc cây tươi. Như vậy không cần ra ngoài hàng bạn cũng có thể tự chế món bít-tết kiểu Ý đích thực, uống với rượu vang 15 độ cồn để hưởng thụ cuộc đời. Ta nói nó đã gì đâu!

• 

Và kể cho công bằng, Hương thảo chỉ “vô hình” lúc ban đầu, từ Hương thảo mà mình bắt đầu khám phá linh hồn ẩm thực của nửa kia thế giới. Sự quyến rũ của Hương thảo đến từ tinh dầu với mùi thơm khó tả lai giữa hạt Thông – lá Khuynh diệp – Bạc hà – vỏ Cam Quýt, nhưng lại có cái gì đó hoàn toàn khác với những mùi hương vừa kể. Hương thảo xuất sắc khi dùng trong các món ăn có thời gian chưng chế lâu dài để cân bằng lại độ đạm-béo cao từ thịt cá như các món nhồi, hầm, nướng mà vẫn giữ được biên độ ổn định về mùi vị. Không dừng lại ở đó, tiềm năng của Hương thảo tha hồ được mở rộng với các món rau củ, bánh ngọt, trà, kem, rượu, cocktail… Có điều là một khi đã dụng tới Hương thảo thì món đó lại không được liệt vào danh sách món Việt nữa. Mặc dù, người Việt ta có xu hướng rất “bao dung” đối với những món đặc sản xứ khác: đôi khi sử dụng lẫn lộn các loại Húng hay dùng Mùi tây thay Mùi ta… thì cũng tạm gọi là chấp nhận được. Có vẻ như chúng ta chưa thể “Việt hóa” được cái món Hương thảo là vì mùi hương khó tả của nó. Đã dùng tới thì khó có thể gọi là món Việt được nữa.

• 

• 

• 

Như vậy, Hương thảo “đốn tim” chúng ta trước hết là nhờ mùi hương gợi nhắc tới một nền ẩm thực xa xôi.

2. Hương thảo và trí nhớ

Thế nhưng mình ở đây không chỉ để kể câu chuyện về cơn sốt của những đầu bếp tại gia. Lịch sử của Hương thảo đã trải hàng nghìn năm và có khi còn hơn thế. Mời bạn cùng NOTH lắng nghe bài hát “Scarborough Fair” khi đọc tiếp phần này.

“Are you going to Scarborough Fair
Parsley Sage Rosemary and Thyme
Remember me to one who lives there
For she once was a true love of mine”

Nếu có thấy chút gì thân thuộc từ những giai điệu trên, hẳn bạn đã chạm nhẹ tới tâm hồn của Hương thảo: loài thảo mộc tượng trưng cho sự Nhớ lại – Rosemary for Rememberance. Hương thảo được kết thành vòng cổ, hay vòng bện lên tóc bởi những học giả Hi Lạp cổ đại, với niềm tin rằng Hương thảo sẽ giúp họ có trí nhớ tốt để vượt qua các kì thi. Trong Hamlet (Shakespheare), nàng Ophelia đã cầu khẩn:

“There’s rosemary,
that’s for remembrance, pray you
love, remember.”

Niềm tin, tình yêu chung thuỷ và kí ức vượt thời gian là những điều mà Rosemary đã đại diện từ lâu. Nhưng đây không phải chỉ là chuyện mê tín. Giống như các loài thảo mộc khác, Hương thảo mang dược tính khá mạnh. Thậm chí, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng chỉ cần chạm nhẹ và hít hà mùi thơm của Hương thảo cũng có thể làm cho bạn trở nên “thông minh” hơn. Điều này nghe có vẻ lạ, nhưng đừng quên rằng ma tuý làm bạn phê nhanh nhất khi hoá hơi. Nhưng thay vì đem tới ảo giác hay làm bạn tê liệt, mùi thơm nồng của Hương thảo tác động tới bạn theo một cách tích cực, nhờ vào hợp chất 1,8-cineole có trong loài cây này.

• 

Khi bạn nhận ra được mùi thơm của Hương thảo, những phân tử 1,8-cineole bay hơi trong không khí đã tìm được đường thấm thẳng vào máu và tác động lên não của bạn rồi. Hoạt chất có trong Hương thảo có cách hoạt động không khác với những loại thuốc kê đơn để chữa bệnh mất trí (Dementia): nó làm tăng acetylcholine – một chất dẫn truyền thần kinh có liên quan tới khả năng học tập, trí nhớ và thậm chí là cảm hứng tình dục. Ở một nghiên cứu (1) khi so sánh tác động của Hương thảo và Lavender lên những người tham gia thí nghiệm, cho thấy trong khi Hương thảo tăng đáng kể trí nhớ và sự tỉnh táo, Lavender làm giảm sức tập trung và người tham gia mất nhiều thời gian hơn để phản ứng với các tác vụ phải thực hiện. Một nghiên cứu khác (2) đã chỉ ra rằng, hít càng nhiều 1,8-cineole, bạn sẽ càng nhanh nhạy và chính xác hơn trong các bài kiểm tra về nhận thức. Nói cách khác, bạn thông minh hơn.

Còn nếu Hương thảo được ứng dụng vào chính việc tìm lại khứu giác thì sao? Trong thời buổi dịch COVID-19 vẫn chưa giảm nhiệt, ngày càng nhiều người phải đối diện với việc bị mất khứu giác và vị giác, mà trong đó, mùi hương đóng góp tới 90% cảm nhận về vị ngon, chịu trách nhiệm về sự cân bằng cảm xúc… và còn hơn thế. Trị liệu bằng mùi hương (3) thật sự đã đem lại những kết quả khả quan cho những bệnh nhân bị Mất khứu giác (Anosmia) hay Loạn khứu giác (Paranosmia), hỗ trợ họ có được cuộc sống bình thường sau dịch.

• 

Ý nghĩa của Hương thảo thật sự nằm ở sự Nhớ – Rememberance, nhất là khi mùi hương vốn là một thành tố rất quan trọng đối với sức khoẻ của trí nhớ. Người mắc bệnh về trí nhớ như Alzheimer và Dementia, thú vị là, họ không hề bị mất kí ức về mùi. Những nghiên cứu ngày càng nhiều về Hương thảo đã hứa hẹn một chân trời mới trong ngành Trị liệu bằng mùi hương. Hẳn sẽ là một tin tốt nếu người ta có thể sử dụng Hương thảo, cùng với những loài thảo mộc có dược tính cao như Xô thơm, Nguyệt quế, Xạ hương, Khuynh diệp… để hỗ trợ lấy lại được kí ức cho những bệnh nhân này thay vì uống quá nhiều thuốc.

Kết luận

Hương thảo thực sự là một loài cây tuyệt diệu, vừa lợi cho cái bụng lại ích cho “cái đầu” của bạn. Không chỉ giúp bạn làm việc tốt hơn, nó còn giúp cải thiện tâm trạng, cải thiện mọi khía cạnh của sức khoẻ mà khuôn khổ của bài viết này chưa thể truyền tải sâu sắc hơn. Vì vậy vườn NOTH rất mong trong thời gian tới có thể “thuần dưỡng” được nhiều loại cây thảo mộc, cây dược liệu hơn để mọi người có thể trồng trong đô thị dễ dàng, giúp ích cho gia đình bạn và cả những người xung quanh.

Lần tới khi cần lượng cho một công việc đòi hỏi sự tập trung cao, hãy thử đặt cạnh mình một chậu Hương thảo. Kết quả biết đâu sẽ làm bạn bất ngờ?

Tham khảo

1. Aromas of rosemary and lavender essential oils differentially affect cognition and mood in healthy adults
2. Plasma 1,8-cineole correlates with cognitive performance following exposure to rosemary essential oil aroma
3. How ‘smell training’ is helping COVID-19 patients recover their olfactory sense

---

Loạt bài trong mục “Hồ sơ cây (Plant Profile)” được xây dựng dựa trên nghiên cứu và trải nghiệm thực tế của vườn NOTH. Nếu bạn gặp vấn đề trong quá trình chăm sóc, đừng ngại liên hệ với chúng mình nhé. Còn nếu bạn yêu thích Lưỡi hổ và có kiến thức muốn chia sẻ thêm, mục Đóng góp nội dung cuối bài là dành riêng cho bạn.

©2020 NOTH Garden – CC BY-NC-ND 4.0
Bạn được phép sao chép và phân phối nội dung này với điều kiện tuân thủ theo các Điều khoản về Ghi công-Phi Thương mại-Không phái sinh. Nội dung vi phạm có thể bị gỡ bỏ thông qua Đạo luật bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật số (DMCA) mà không cần báo trước. Xem chi tiết tại trang Điều khoản Sử dụng của chúng tôi.